Actualiteiten voor docenten en leidinggevenden in het vmbo.
Arjen Daelmans is sinds 1 oktober de nieuwe voorzitter van Stichting Platforms vmbo. Hij neemt het stokje over van Jan van Nierop, die de functie sinds 2006 vervulde. Een mooi moment om met beide voorzitters de balans op te maken en ook vooruit te kijken. Welke successen mogen gevierd worden, en wat zijn de belangrijkste dossiers voor de komende tijd?
Een oranje T-shirt van de vakwedstrijd World Skills, een usb-stick, een sleutel en een peper-en-zoutstel. Dat waren de attributen die Jan van Nierop verzamelde in de symbolische schatkist voor zijn opvolger Arjen Daelmans. Tijdens de officiële wisseling van de wacht kon de schatkist niet rechtstreeks overhandigd worden omdat Arjen Daelmans wegens corona alleen langs digitale weg aanwezig was. Maar nu staat die schatkist tussen hen in op tafel, in de werkkamer van Daelmans op het Stedelijk College Eindhoven.
“Het T-shirt van World Skills staat voor het netwerken, dat je als voorzitter van SPV veel moet doen en waar Arjen heel goed in is”, legt Jan uit. “Op de usb-stick staan alle Word-files en Powerpoint-presentaties uit mijn tijd als voorzitter, én er is genoeg ruimte om nieuwe documenten toe te voegen. De reservesleutel is van de kast op het kantoor van SPV in Utrecht en het peper-en-zout-stel in de yin-yang vorm staat voor evenwicht, maar ook voor de pit en de smaak van SPV.”
En voordat hij het vergeet: op de usb-stick staan nog twee extra bestanden, de achtergronden die hij in de coronaperiode gebruikte bij online-vergaderingen. Een foto van een sierkers in bloei bij het keizerlijk paleis in Tokyo, als symbool voor bloei, lente en een nieuw begin, en een afbeelding van een bamboebos in Kyoto, dat verwijst naar snelle groei, maar ook naar bamboe als een duurzaam materiaal, dat steeds populairder wordt.
Arjen: “Ik ga in ieder geval de eerste tijd die achtergronden van Jan gebruiken. Dat zegt ook iets over de continuïteit: je ziet een ander hoofd, maar de rest blijft hetzelfde.”
Wat sowieso hetzelfde blijft, daar zijn ze het meteen over eens, is hun opvatting van hun taak als voorzitter, en de rol van de Stichting Platforms vmbo. Jan van Nierop: “SPV verenigt en verbindt de verschillende docentenplatforms binnen het vmbo. Onze belangrijkste taak is deze groep leerlingen en docenten een plek te geven in de discussie rond het Nederlandse onderwijs.”
In het verleden werd het beroepsonderwijs gemakkelijk vergeten door beleidsmakers, merkte hij in de ruim vijftien jaar dat hij voorzitter was. “Ergens snap ik dat ook wel, want politici hebben zelf bijna nooit op het vmbo gezeten, en hun kinderen zitten er vaak ook niet. Dan blijft het een ver-van-mijn-bedshow. Je moet mensen soms letterlijk bij hun jasje pakken en meenemen, zodat ze zien hoeveel moois er gebeurt binnen het vmbo.”
Arjen: “De afgelopen jaren is het vmbo meer in het vizier gekomen. Kijk alleen al naar de overleggen waar ik bij ben geschoven in mijn eerste week als voorzitter. Vorige week was ik bijvoorbeeld bij het Integraal Bestuurlijk Overleg, samen met vertegenwoordigers van zeven ministeries. Dat was een overleg naar aanleiding van corona, maar het ging ook over de doorontwikkeling van het onderwijs. Dat we bij dat soort strategische groepen aan tafel zitten, dat is echt de verdienste van Jan als voorzitter en Jacqueline Kerkhoffs als directeur. Onze leerlingen goed vertegenwoordigen in het onderwijsveld, dat is onze belangrijkste drijfveer.”
“Dan denk ik bijvoorbeeld aan onze rol bij de ontwikkeling van het coronabeleid. Er werd aanvankelijk heel gemakkelijk gezegd: ‘De scholen gaan dicht en het onderwijs gaat digitaal!’ We hebben toen keihard aan de bel getrokken, en duidelijk gemaakt dat dat met onze kinderen gewoonweg niet kan. Je kunt niet Zorg en Welzijn zelf thuis doen, of aan een auto sleutelen zonder begeleiding. Dat zijn praktijkvakken die onze leerlingen veertien tot zestien uur per week hebben. Het is hun vak en bovendien: juist door te dóen, leren ze en ontwikkelen ze zich. We hebben toen voor elkaar gekregen dat de scholen voor onze leerlingen wél openbleven.
Als ik iets verder terugdenk: in de jaren voor corona hebben we de profielen in kunnen voeren. Dat we binnen het beroepsonderwijs ook keuzevakken hebben, is uniek in het Nederlandse onderwijssysteem. Daar zijn prachtige dingen ontstaan, zoals het keuzevak Aardbevingsbestendig bouwen, binnen het profiel BWI. Dat krijgen leerlingen op het vwo niet bij natuurkunde, maar in het beroepsonderwijs hebben we zo’n vak wel. En ten derde denk ik aan het feit dat bij de onderwijsbevoegdheden nu ook gesproken wordt over beroepsgerichte vakken. Ook daar hebben we hard voor gestreden.”
“Ik begon als docent plantenteelt en heb ook de vakken groenvoorziening en biologie gegeven. Die achtergrond vormt je. Toen ik voorzitter wilde worden van het platform Zorg en Welzijn kreeg ik de vraag: waarom juist dit platform? Maar in wezen was elk platform voor mij goed. Ik wil iets betekenen voor de vmbo-leerlingen, dat is mijn belangrijkste drijfveer. Ik weet inmiddels iets meer van de dossiers Zorg en Welzijn, maar het gaat me om het belang van álle vmbo-leerlingen.
Het voorzitterschap van het platform Z&W heb ik trouwens inmiddels overgedragen, maar ik blijf werkzaam als opleidingsdirecteur hier op het Stedelijk College Eindhoven. Die combinatie vind ik belangrijk. Hier op school maak ik rechtstreeks mee hoe het met vmbo-leerlingen en docenten gaat, en wat er gebeurt binnen de praktijk van het vmbo-onderwijs. Die blik neem ik mee naar mijn rol als voorzitter van SPV en naar de overlegtafels waar ik kan aanschuiven.”
Jan: “Dat was trouwens voor mij aanleiding om terug te treden als voorzitter: ik ben al aantal jaar uit school weg. Je kunt het voorzitterschap een tijdje op je ervaring doen, maar niet te lang.”
Arjen: “Hier op school bieden we vijf profielen aan, en daarnaast is onze grote ISK-afdeling voor mij ook echt een verrijking. Die internationale schakelklassen geven een nog breder beeld van alles dat met het onderwijs te maken heeft. Daar geven we onderwijs aan leerlingen die bij wijze van spreken zes weken geleden nog op een bootje in de Middellandse Zee zaten. Wat ik zie is dat zowel de ISK- als de vmbo-leerling gedijt bij maatwerkaanpassingen, en dat meer flexibiliteit echt nodig is binnen het onderwijs. Niet elk kind is hetzelfde. Tegelijkertijd brengen de ISK-leerlingen ook zoveel positieve energie. Er wordt hier veel gedanst en gezongen op school!”
Jan: “De huidige profielen zijn ontwikkeld in 2012 en 2016 en officieel ingevoerd in 2017, en de wereld is sindsdien alweer gigantisch veranderd. Denk alleen al aan digitalisering en robotica. Laatst zat ik op een terras waar een robot het eten kwam brengen, en in sommige ziekenhuizen brengt om zes uur een robot het eten aan je bed. Ook duurzaamheid is een belangrijk en actueel thema. In de bouw wordt steeds meer gewerkt met duurzame bouwmaterialen, de elektrische auto is in opkomst, dieselauto’s verdwijnen. Je wilt dat het onderwijs up-to-date blijft. Die inhoudelijke vernieuwing van het curriculum willen we koppelen aan flexibiliteit, bijvoorbeeld in het aantal keuzevakken, de wijze van examineren en het aantal vakken dat leerlingen op een ander niveau kunnen volgen. Wij hebben daar onlangs een advies over uitgebracht, dat goed is ontvangen.”
Arjen: “Als onze aanbevelingen worden overgenomen, komt er een praktijkgericht element voor álle kinderen in het voortgezet onderwijs, dus ook voor havo- en vwo-leerlingen. SPV is betrokken bij de ontwikkeling daarvan, want vanuit onze achtergrond kunnen wij ervoor helpen zorgen dat de goede dingen in die programma’s zitten. Naast cognitie wil je dat leerlingen ook vaardigheden en competenties ontwikkelen, en dat ze bedrijven kunnen bezoeken, zodat ze kunnen ervaren of dat werkveld bij hen zou passen. In het vmbo zijn op dat vlak de afgelopen jaren grote stappen gezet. Daar kunnen de andere onderwijsvormen van profiteren.”
Arjen: “Van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd onderwijs, dat is voor mij inderdaad de koers voor de komende jaren. Leerlingen hebben het nodig, met name als het gaat om de invulling van de beroepsgerichte profielen. Daarnaast: de nasleep van corona speelt nog steeds. We zeggen wel dat corona achter de rug is, maar de effecten zijn er nog. Op vier jaar onderwijs, is twee jaar corona veel, zeker in een leeftijd waarin kinderen zich vooral door en met elkaar ontwikkelen. We merken dat leerlingen eerst sociaal-emotioneel hun plek weer moeten vinden. Als dat op orde is, komt de rest vanzelf. Daarbij hebben we extra aandacht voor hoe leerlingen lesstof kunnen inhalen, want je kunt bijvoorbeeld wel meer taallessen aanbieden, maar voor onze doelgroep werkt dat niet. Onze leerlingen leren in de praktijk. Dat biedt ook mogelijkheden: als je extra taalles koppelt aan het sleutelen aan een auto, of aan een ander beroepsvak, dan lukt het vaak wél.”
Jan: “Je zou inderdaad juist het onderwijs in de beroepsvakken taliger kunnen en willen maken. Als een leerling een verslag moet maken, kun je ook het vak Nederlands erbij betrekken. Het zou een mooie weg zijn.”
Arjen: “Waar het uiteindelijk op neer komt, is dat het huidige onderwijssysteem niet goed meer past bij het maatwerk dat leerlingen nodig hebben. Het kan beter, en ik kijk ernaar uit daar volgende stappen in te zetten. Met meer ruimte voor LOB, flexibelere examenmogelijkheden, meer examenvormen en meer samenwerking met het bedrijfsleven. Waar ik echt het meest naar uitkijk, is het werken aan de vernieuwing van de beroepsgerichte profielen. Daar profiteren onze leerlingen het meest van. Dat is een hele mooie opdracht. De mooiste die erbij zit!”
“Jan heeft tijdens zijn voorzitterschap het vmbo op de kaart gezet. Op zoveel plekken waar het beroepsonderwijs voorheen werd overgeslagen, heeft hij voor elkaar gekregen dat we aan tafel kwamen te zitten. Hij is een goede netwerker en wat ik knap vind, is dat hij niet in emoties schiet. Hij weet altijd met een lach iets weer vlot te trekken. Gedreven, en met een passie voor de leerlingen. Dat is Jan.”
“Ik ben ongelofelijk blij met Arjen als opvolger. Arjen is absoluut deskundig op het gebied van vmbo-leerlingen en -docenten, en hij is ook een echte verbinder, die goed netwerken kan onderhouden. Bovendien is hij rechtstreeks betrokken bij het onderwijs en die praktijk neemt hij mee naar de overlegtafels. De vmbo-docenten en leerlingen kunnen zich geen betere vertegenwoordiger wensen.”
Tekst Anne Wesseling, Fotografie Hetty van Oijen