Actualiteiten voor docenten en leidinggevenden in het vmbo.
Presenteren, samenwerken, onderzoeken. We denken wel te weten wat de onderzoeksvaardigheden zijn die mbo-studenten moeten hebben. Maar klopt dat ook echt? Onder het motto ‘Zet een vraagteken bij wat je zeker weet’ onderzocht een docententeam van ROC Midden Nederland welke onderzoeksvaardigheden volgens studenten, docenten en mensen uit het werkveld het meest waardevol zijn voor een MBO-4 student. Daar kwamen verrassende uitkomsten uit.
Het praktijkonderzoek ‘Onderzoeksvaardigheden van de MBO-4 student’ werd uitgevoerd door docenten van ROC Midden Nederland, in samenwerking met een onderzoeker van de Universiteit Utrecht. Gerie Haartman, programmamanager vmbo en keuzedelen aan het Gezondheidszorgcollege, was een van de docenten in de onderzoeksgroep. ’Er is in het mbo weinig onderzoek gedaan naar de onderzoeksvaardigheden van de mbo-student,’ zegt ze. ‘Het is belangrijk om hier meer over te weten, omdat je daarmee het onderwijs toekomstbestendiger kunt maken. We hebben te maken met een veranderende arbeidsmarkt, niet alleen doordat we te maken krijgen met steeds meer technologie, maar denk ook aan thema’s als de energietransitie, of aan mensen die ouder worden en langer zelfstandig blijven wonen. Er gaat steeds meer vraag komen naar werknemers die flexibel zijn, die goed met technologie om kunnen gaan en die in kunnen spelen op veranderingen. Als we het onderwijs toekomstbestendig willen maken, is een belangrijke vraag ‘Hoe kunnen we studenten zo begeleiden dat ze goed zijn voorbereid op die veranderende arbeidsmarkt?’’
Die vraag is ook in het bijzonder relevant voor het excellentieprogramma van ROC Midden Nederland, waarin studenten onder meer aan de slag gaan met onderzoeksvaardigheden. Financiering kwam van MOBe, een subsidieprogramma om excellentie in het beroepsonderwijs te bevorderen.
Voor het praktijkonderzoek werd eerst een literatuuronderzoek gedaan naar welke onderzoeksvaardigheden het meest relevant zijn voor een mbo 4-BOL student. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen onderzoeksvaardigheden (het ‘psychomotorische domein’) en vaardigheden die te maken hebben met houding en gedrag (het ‘affectieve domein’). Onder praktische onderzoeksvaardigheden vallen bijvoorbeeld presenteren, kritisch analyseren en informatie herzien, het verzamelen van informatie en het inzetten van diverse onderzoeksmethoden.
Onder houding en gedrag (vaardigheden in het affectieve domein) vallen onder meer drive en enthousiasme, een onderzoekende houding, nieuwsgierig en leergierig zijn, een kritische houding, de neiging tot innoveren en een wil om dingen te doorgronden.
Vervolgens is een vragenlijst opgesteld voor vier verschillende doelgroepen: studenten, docenten, alumni en mensen uit het werkveld. Wat vonden zij belangrijke onderzoeksvaardigheden voor mbo 4-BOL studenten? Er waren zowel open als gesloten vragen. In totaal deden 233 mensen mee aan het onderzoek, uit verschillende werkvelden (zorg en welzijn, sport, automative en bouwen & interieur).
Uit de resultaten kwam naar voren dat met name de praktische onderzoeksvaardigheden het meest genoemd worden. De onderzoeksvaardigheden uit het affectieve domein, die meer te maken hebben met een onderzoekende houding, worden veel minder spontaan genoemd, maar respondenten vinden ze wel belangrijk als er expliciet naar gevraagd wordt. Daarbij maken de onderzoekers de aantekening dat het werkveld en de alumni die affectieve onderzoeksvaardigheden belangrijker lijken te vinden dan studenten en docenten.
De vijf onderzoeksvaardigheden die als het meest waardevol worden gezien, zijn ‘het verzamelen van informatie’ ‘kritisch zijn op wat je leest, hoort, ziet, merkt en daarover mogen twijfelen’, ‘gebruik maken van meerdere bronnen’, ’het kunnen schrijven van een onderzoeksvraag’ en ‘kritische vragen stellen’. Het schrijven van een onderzoeksvraag scoort overigens vooral hoog bij studenten en alumni. Docenten en het werkveld vinden deze vaardigheid minder belangrijk.
Opvallend genoeg scoort ‘neiging tot innoveren’ laag in de ingevulde vragenlijsten van respondenten. Gerie Haartman: ‘Dat verbaasde ons, omdat innovatie in de toekomst juist heel belangrijk is. Vinden de respondenten het écht niet belangrijk, of associëren ze ‘innovatie’ misschien niet met ‘onderzoeksvaardigheden’? Dat is een van de vervolgvragen die we hebben opgesteld om hierna onderzoek naar te doen.’
Een belangrijke vervolgvraag bij het praktijkonderzoek is ook hoe je de onderzoeksvaardigheden in het curriculum kunt onderbrengen, het liefst al vanaf leerjaar 1. ‘Dat is ook relevant voor het vmbo. Dat bereidt leerlingen immers voor op het mbo, en die onderzoeksvaardigheden kunnen in het vmbo al geoefend worden.’
Lees het volledige onderzoeksrapport en een samenvatting op de website van ROC Midden Nederland.
Download de infographic