PTA en schoolexamen
Aan welke eisen moet de inhoud van het PTA volgens de wet voldoen?
- De school moet zorgen voor een voor de leerling helder en overzichtelijk PTA waaruit blijkt
- welke examenstof van het examenprogramma wordt getoetst, op welke wijze (met welke toetsvorm) en wanneer;
- of dit voldoet aan de verplicht voorgeschreven examenstof;
- wat de inhoud van de SE toetsen is;
- of en op welke wijze de leerling een toets mag herkansen;
- hoe het eindcijfer schoolexamen wordt berekend.
- In PTA moet daarbij duidelijk en herleidbaar zijn welke toetsen bijdragen aan de afsluiting van
- de verplichte examenstof van het examenprogramma die behoort tot het SE;
- de examenstof van het examenprogramma die behoort tot het CE, maar die óók in het SE wordt getoetst;
- de examenstof die is gekozen door het bevoegd gezag (schooleigen onderdelen).
Moet er een tweejarig PTA gemaakt worden? Of mag het ook per jaar? En moet voor alle afdelingen en vakken dezelfde periode worden aangehouden?
U mag zowel een PTA voor 2 jaar als voor 1 jaar maken. De periode waarin geëxamineerd wordt kan per afdeling/vak bepaald worden.
Ook wanneer een school werkt met een 2-jarig PTA, moet het bevoegd gezag van de school jaarlijks het PTA indienen bij inspectie van het betreffende schooljaar. Als het PTA dan alleen van leerjaar 3 wordt ingediend, moet duidelijk zijn hoe het cijfer behaald aan eind van leerjaar 3 meeweegt in het eindcijfer SE eind leerjaar 4.
Mag de school het PTA wijzigen na 1 oktober van het lopende schooljaar?
Nee, dat mag alleen in het geval van een bijzondere omstandigheid die niet te voorzien was waardoor de uitvoering van het PTA praktisch niet mogelijk is. Of als er fouten in het PTA staan of onderdelen zijn vergeten. Voor wijziging van het PTA moet dezelfde procedure worden gevolgd die geldt voor de totstandkoming van het PTA.
Moeten er periodes genoemd worden in het PTA? Zo ja, wat te doen als de toetsen niet binnen de afgesproken periode kunnen worden afgenomen?
In het PTA moet de periode worden vermeld. Leerlingen moeten weten waar ze aan toe zijn en de school kan hiermee beter borgen dat alle SE toetsen ook daadwerkelijk worden afgenomen. Toetsen mogen dus niet zondermeer worden ‘doorgeschoven‘ naar een volgende periode. Om wel flexibel te blijven verdient het aanbeveling de periode niet al te ‘strak’ te omschrijven, dus geen exacte weken of data opnemen. Verwijzen naar een SE rooster is dan beter.
Gelden voor de beroepsgerichte vakken andere eisen voor het PTA dan voor de AVO-vakken en is er een verplicht format?
De eisen die aan de PTA’s worden gesteld zijn universeel. Er is geen verplicht format. De school kan zelf het format kiezen. Wel moeten in het format alle verplichte onderdelen zijn opgenomen.
Is het toegestaan de verantwoording van de schoolexamens voor het profieldeel en voor de beroepsgerichte keuzevakken in één PTA opnemen?
Dat is toegestaan en passend bij een integratie van profiel en keuzevak. Meer voor de hand ligt het om twee PTA’s te maken. Eén voor het schoolexamen van het profieldeel en één voor de schoolexamens van de beroepsgerichte keuzevakken.
Moet ik voor de verschillende leerwegen verschillende PTA’s maken?
Ja dat moet, maar de PTA’s zullen inhoudelijk niet veel verschillen omdat de deeltaken en eindtermen van de beroepsgerichte keuzevakken vaak weinig of niet tussen de leerwegen verschillen. Let er echter wel op dat er én in het onderwijs én in de toetsing voldoende differentiatie wordt aangebracht.
Moeten de profielmodules ook in het PTA worden verantwoord?
Alleen als de profielmodules in het schoolexamen worden getoetst.
Het is belangrijk dat een leerling weet wat er van hem verwacht wordt op basis van het PTA. Hoe geef ik daar invulling aan?
Uit het PTA moet voor de leerling blijken ‘wat hij moet kennen/kunnen, op welke wijze dit wordt beoordeeld en hoe een toets meeweegt in het eindcijfer’. Een school geeft zelf invulling hoe dit vormgegeven wordt. SPV biedt een aantal voorbeeld PTA’s om te laten zien hoe het kan.
In de wet staat dat leerlingen moeten kunnen beoordelen of het PTA dekkend is voor het examenprogramma. Wanneer voldoe ik hieraan?
Volgens de wvo moet het bevoegd gezag van een school in het PTA ‘duidelijk en herleidbaar’ aangeven welke toetsen bijdragen aan de afsluiting van de examenstof. In de toelichting op het eindexamenbesluit vo staat dat het belangrijk is dat betrokkenen daarmee moeten kunnen beoordelen of het PTA dekkend is voor het examenprogramma. Daarom moet zijn aangegeven welke PTA-toetsen betrekking hebben op de examenstof die verplicht in het schoolexamen moet worden getoetst. Hoe een school dit doet, staat een school vrij.
SPV adviseert hierbij te werken met een beschrijving van de te beoordelen eindtermen en niet alleen te werken met codes die een leerling zelf moet herleiden tot het examenprogramma.
Wat betekent het ‘letten op het afsluitend karakter van het schoolexamen’ voor de toetsen die onderdeel uitmaken van het schoolexamen?
- Het schoolexamen moet afsluitend zijn, dus de onderdelen van het examenprogramma moeten op eindniveau worden getoetst;
- De toetsen zijn summatief (geen voortgangstoetsen, diagnostische toetsen, huiswerkopdrachten en zaken zoals ‘aanwezigheid’, te laat komen etc.);
- Het aantal toetsen per vak is beperkt (geen stapeling van ‘deeltoetsen’) en moeten over een substantiële hoeveelheid leerstof gaan;
- De eindtermen/deeltaken uit het examenprogramma worden bij voorkeur niet meer dan één keer getoetst.
Wat is het verschil tussen formatieve toetsen en summatieve toetsen?
Formatieve toeten worden gebruikt om informatie verzamelen over de leerresultaten, over sterke en zwakke punten, die de docent kan gebruiken voor feedback bij zijn lesvoorbereiding en naar de leerlingen toe. Het gaat om de ontwikkeling van de leerling op weg naar het eindniveau. Met summatieve toetsen (in het schoolexamen) wordt een cijfer toegekend voor het bereiken van de eindtermen. Het gaat erom of de leerling aan een bepaald eindniveau voldoet. In het PTA worden uitsluitend summatieve toetsen opgenomen. U mag naast het PTA wel formatief toetsen. Deze toetsen hoeven niet in het PTA worden opgenomen en tellen niet mee in het SE cijfer, maar kunnen eventueel wel meewegen bij de overgang.
Moeten de eindtermen in het PTA volledig zijn omschreven?
Uit de omschrijving van de eindtermen in het PTA moet blijken welke deeltaken/eindtermen een leerling moet beheersen om het schoolexamen met succes te kunnen afronden. Dat hoeft echter niet te betekenen dat de eindtermen volledig zijn overgenomen uit het examenprogramma maar het alleen vermelden van de codes uit het examenprogramma is onvoldoende.
Moeten alle deeltaken en eindtermen van de beroepsgerichte programma’s opgenomen worden in het PTA?
Voor de beroepsgerichte keuzevakken geldt: Ja, u moet alle deeltaken opnemen in het PTA, maar u hoeft niet alle eindtermen van een deeltaak expliciet te toetsen. Indien u afzonderlijke eindtermen expliciet toetst moet u deze opnemen in het PTA. Voor het profielvak geldt: de profielmodules worden getoetst in het CSPE en mogelijk ook in het schoolexamen. Hierdoor is het niet nodig alle deeltaken en onderliggende eindtermen in het PTA op te nemen, maar maakt u een gerichte keuze wat u in het schoolexamen terug laat komen (naast het cspe). Uitgangspunt voor zowel het SE over het profiel als de beroepsgerichte keuzevakken is: alles wat u gaat toetsen in het SE, staat verantwoord in het PTA. Een leerling moet niet voor verrassingen komen te staan. Alle deeltaken (en onderliggende eindtermen) moet u wél aanbieden in uw onderwijsprogramma. U mag geen delen van een beroepsgericht keuzevak of profielvak overslaan.
Moeten alle exameneenheden en eindtermen uit het examenprogramma van de AVO-vakken worden opgenomen in het PTA?
Voor exameneenheden die u in het SE moet toetsen geldt dat u alle exameneenheden moet opnemen in het PTA en dus moet toetsen in het SE. Zie hiervoor de zogenoemde ‘kruisjeslijsten’ in de syllabi bij de examenprogramma’s. U hoeft niet alle onderliggende eindtermen 1:1 op te nemen in het PTA (en dus expliciet te toetsen). Er moet wél sprake zijn van een “dekkende toetsing” waarbij het gaat om de essentie van het examenprogramma. U maakt zelf een relevante, representatieve keuze welke eindtermen getoetst gaan worden. Een relevante keuze betekent dat u toetst wat belangrijk is voor de exameneenheden; Een representatieve keuze betekent dat u de juiste indicatie geeft aan de inhoud, het niveau en de complexiteit van de exameneenheden.
Voor de exameneenheden die u in het SE mág toetsen (en ook in het CE worden getoetst) geldt: Nee, u hoeft niet alle exameneenheden (domeinen) en onderliggende eindtermen op te nemen in het PTA. U maakt zelf een gerichte keuze wat u in het schoolexamen terug wilt laten komen. Bijvoorbeeld ter voorbereiding op het CE.
Hoe moet de school het schoolexamen formeel afsluiten?
Scholen moeten de schoolexamenresultaten, inclusief onderliggende cijfers, in de vorm van een ondertekend document aan de leerlingen uitreiken vóór de start van de centrale examens.
Moeten de leerlingen tekenen voor ontvangst van SE resultaten?
Ja de leerlingen tekenen voor ontvangst van de resultaten maar de verantwoordelijkheid voor de juistheid van de resultaten ligt primair bij de directeur en de examensecretaris.
In het PTA van onze school zijn zowel schoolexamentoetsen als overgangstoetsen opgenomen. Mag dit?
Formeel heeft de school de ruimte om naast SE toetsen ook andere toetsen op te nemen in het PTA die niet meetellen met het SE cijfer (om leerlingen een totaaloverzicht te geven van alle toetsen die gemaakt moeten worden). Wij adviseren om het PTA te beperken tot de functie van het PTA: een helder overzicht van SE toetsen die samen het eindcijfer SE bepalen. Dit geeft de meeste helderheid aan leerlingen en de kwaliteit van het SE is hiermee beter geborgd. Het opnemen van niet SE toetsen in het PTA geeft scholen ook minder ruimte voor aanpassingen. Alles wat in het PTA staat, staat immers voor een jaar vast.
Moeten handelingsopdrachten in het PTA worden opgenomen?
Handelingsopdrachten worden in principe niet met een cijfer afgesloten en hoeven dus niet in het PTA te worden opgenomen.
Hoe moet ik de toetsing van de preambule verantwoorden in het PTA?
Dit kan door hierover een algemene tekst op te nemen in het PTA die voor alle vakken geldt. In de toelichting bij het Eindexamenbesluit staat hierover: ‘Daar waar er van wordt uitgegaan dat onderwijsdoelen in het gehele spectrum van onderwijs en toetsing aan bod komen, zoals bij de algemene onderwijsdoelen in de preambule van het vmbo, kan daar in het pta een duidelijk toelichting over worden gegeven die herleidbaar is naar deze preambule zonder dat bij alle vakken afzonderlijk te beschrijven’.
Moeten de kerndelen van de examenprogramma’s ook worden opgenomen in het PTA?
Kerndeel A en B kunt u opnemen bij de toetsing van de beroepsgerichte keuzevakken en het profielvak. In het PTA benoemt u dan de eindtermen uit de kern die u beoordeelt in het SE over dit keuzevak/profielvak. Dit kan door toevoeging van een algemene regel aan het PTA bv. ‘Bij de toetsing van dit keuzevak worden de volgende eindtermen meegewogen in de beoordeling: …..’ U kunt ook expliciet bij een toets aangeven welke eindtermen uit kerndeel A en B beoordeeld worden (bijvoorbeeld. ‘plannen en organiseren’ uit kerndeel A4). LOB (kerndeel C) moet expliciet verantwoord worden in een PTA. Of geïntegreerd binnen het PTA van profiel- en/of beroepsgerichte keuzevakken óf in een apart PTA (zie ook onder kopje ‘LOB’).
Is het toegestaan om in het PTA te verwijzen naar de inhoud van de methode die wordt gebruikt?
Dat mag. Het moet dan gaan over de wijze waarop de inhoud van de methode (als uitwerking van de eindtermen) in het schoolexamen wordt getoetst.
Is het toegestaan om in een PTA een cijfer te geven voor huiswerkopdrachten uit het boek/huiswerk/methodevragen?
Het PTA bestaat uit summatieve afsluitende toetsen, het werken met huiswerkopdrachten als SE cijfer past niet binnen dit principe. Het is ook niet de bedoeling voor deze opdrachten met een ‘verzamelcijfer’ te werken (‘gemiddelde van de in de klas gemaakte opdrachten’).
Hoe worden de toetsen die in het PTA zijn verantwoord becijferd? Moet dat in het PTA worden opgenomen?
Dat bepaalt de school zelf. In een algemene tekst bij het PTA wordt aangegeven hoe cijfers worden gemiddeld tot een eindcijfer en hoe en wanneer afrondingen worden toegepast.
Mag voor een pta-toets het cijfer 1.0 worden gegeven? Zo ja, wat zijn de voorwaarden?
Ja dat mag. Het cijfer één kan het resultaat zijn van een gemaakte toets, in dat geval is het een beoordeling van gemaakt werk van de leerling (dus gekoppeld aan te beoordelen eindtermen). Het cijfer één kan ook de sanctie zijn bij een onregelmatigheid, dan kan een 1.0 het besluit zijn van het bevoegd gezag. Afspraken hierover worden in het examenreglement opgenomen. Het besluit een leerling een 1 te geven bij een onregelmatigheid, moet ook gemeld worden aan inspectie en, indien de kandidaat minderjarig is, aan de wettelijke vertegenwoordigers van de kandidaat.
Een leerling wil van leerjaar 3 basis opstromen naar leerjaar 4 kader. Hoe moet ik de cijfers van die leerling omrekenen?
Het werken met een omrekenformule is niet toegestaan. De leerling moet aan alle eisen uit het PTA KB voldoen. Dit kan door:
- in leerjaar 3 met gedifferentieerde toetsen te werken zodat de leerling cijfers op twee niveaus krijgt.
- Aan het einde van leerjaar 3 de leerling alsnog de toetsen (of onderdelen ervan) op KB-niveau te laten maken.
Mag er een kolom ‘onder voorbehoud’ in het PTA-format worden opgenomen? (nader in te vullen tijdens de uitvoering van het PTA). Deze kolom kan zo nodig later gevuld worden.
Nee het PTA is bindend. Alle in het PTA opgenomen toetsen moeten worden afgenomen en becijferd. En er mogen geen toetsen worden afgenomen die meetellen voor het cijfer van het schoolexamen die niet in het PTA staan.
Mogen leerlingen die ziek zijn of wegens andere omstandigheden langdurig “iets hebben” bepaalde delen missen uit het PTA (mits deze eindtermen al eerder zijn of later worden getoetst volgens PTA)?
Voor deze leerlingen kan in overleg met de inspectie door het bevoegd gezag een regeling worden getroffen. Uitgangspunt blijft dat het PTA voor deze leerlingen dekkend is t.o.v. het examenprogramma. Zo maar delen overslaan uit het PTA kan niet.
Tijdens een stage werken leerlingen aan beroepsgerichte keuzevakken bij verschillende bedrijven en met verschillende praktijkbegeleiders. Hoe zorg ik er voor dat de beoordeling van de prestaties van die leerlingen op een objectieve wijze gebeurt?
Gebruik voor de beoordeling van die prestaties dezelfde vaste opdrachten voor alle leerlingen met uitgewerkte beoordelingscriteria (checklists of beoordelingsschalen). Denk aan presentaties, stageverslag, werkstukken etc.
Mag de stage een van de toetsen zijn in het schoolexamen/het PTA?
Stage is een onderwijsvorm. De stage kan wel als toetsvorm worden opgenomen (bv. het stageverslag). Het moet dan wel duidelijk zijn welke delen van het examenprogramma worden beoordeeld binnen de stage.